Tekstylni wychodzą z krzaków. Druk cyfrowy na tkaninach.

Druk na tekstyliach techniką cyfrową stanowi obecnie szybko rozwijający się rynek. Gwarancją sukcesu tego sektora jest przede wszystkim ekologiczność zadruku tkanin i duża różnorodność potencjalnych zastosowań m.in. w reklamie, modzie i designie. Zadruk różnego typu tekstyliów to niezwykle interesujący segment druku wielkoformatowego, będący w fazie dynamicznego rozwoju napędzanego kolejnymi innowacjami technologicznymi. Możliwości zastosowania tej stosunkowo nowej techniki druku zwiększają się w szybkim tempie i nic nie wskazuje na to, by sektor ten miał wkrótce wyczerpać bogate zasoby swojej kreatywności.

Kreacja z kolekcji projektantki mody Kathariny Kubiak. Cyfrowo zadrukowane tkaniny to idealny materiał do tworzenia pojedynczych modeli i limitowanych serii ubrań.

Wprawdzie przy dużych nakładach przewagę cenową w dalszym ciągu ma sitodruk, tradycyjnie stosowany do zadruku tekstyliów, ale w przypadku krótkich, personalizowanych serii, pierwsze miejsce należy już do druku techniką cyfrową. Paleta zastosowań druku na tekstyliach obejmuje druk bannerów, flag, elementów dekoracji wnętrz, jak zasłony, dywany i tapicerka, a także scenografii teatralnej i ubrań. Zadruk tkanin jest przy tym względnie prostą, szybką i opłacalną techniką – nic więc dziwnego, że zyskuje coraz większe grono zwolenników.

Zwłaszcza w sektorze soft signage wielu dostawców oczekuje rosnącego popytu na tego typu aplikacje. Bannery wykonane z tekstyliów są dużo bardziej przyjazne środowisku zarówno jeśli chodzi o produkcję, jak i o utylizację – tkaniny można bowiem z łatwością poddać recyklingowi. Do tego dochodzą aspekty praktyczne. Tekstylia są dużo lżejsze w porównaniu z powszechnie stosowanymi podłożami bannerowymi, dzięki czemu ich instalacja i demontaż są łatwiejsze.

Nawet w tradycyjnie ukierunkowanym przemyśle modowym wzrosło zapotrzebowanie na materiały zadrukowane w technologii cyfrowej, które można produkować w małych nakładach, szybko i opłacalnie. Druk na tekstyliach zyskał wiernych fanów wśród projektantów, którzy mogą niemal do woli testować swoje kreatywne pomysły, drukując krótkie serie nowych wzorów tkanin.

Istotnym aspektem, który przyczynił się do sukcesu druku na tekstyliach, był ekologiczny charakter tej technologii. Do zadruku tkanin stosuje się z reguły bezzapachowe tusze wodne, które uchodzą za nieinwazyjne dla środowiska naturalnego. Pod względem technicznym druk na tekstyliach, który odbywa się na maszynach inkjetowych, przy wykorzystaniu głowic piezo, jest dość skomplikowanym procesem. Każdy rodzaj podłoża wymaga bowiem stosowania odpowiedniego tuszu i metody zadruku, różne są także techniki wstępnego przygotowania medium do druku.

Przygotowanie tkanin do zadruku techniką inkjetową obejmuje szereg etapów, jak: czyszczenie podłoża, podklejanie delikatnego materiału trwalszym nośnikiem (kaszerowanie), usuwanie pozostałych luźnych włókien (które mogą spowodować zapchanie głowic drukujących) czy – w zależności od rodzaju podłoża i typu aplikacji – pokrycie tkaniny dodatkową warstwą.

Proces obróbki wstępnej leży zazwyczaj w gestii producenta podłoża i ma wpływ na wiele cech tkaniny, głównie na to, jak będzie „zachowywała się” podczas zadruku. Przygotowanie podłoża warunkuje na przykład trwałość materiału, odporność na promieniowanie UV, możliwą do zastosowania gamę kolorystyczną czy ostrość zadruku. Każda tkanina – w zależności od tego, w jaki sposób została przygotowana – niesie ze sobą pewne ograniczenia, które muszą zostać wzięte pod uwagę przy dobieraniu podłoża do konkretnego zlecenia.

Działa to również w drugą stronę – sposób przygotowania podłoża zależy od tego, w jaki sposób będzie użytkowana aplikacja. Jeśli tkanina ma zawisnąć jako dekoracja podczas imprezy masowej, muszą zostać spełnione wymagania dotyczące ochrony przeciwpożarowej. Tkanina do produkcji flag czy kurtyn powinna zostać przygotowana tak, aby uzyskać odporność na rozrywanie czy zginanie. Tekstylia, które mają zostać umieszczone na zewnątrz muszą być odporne na warunki atmosferyczne, a te służące dekoracji – łatwo poddawać się regularnemu czyszczeniu i konserwacji. Ważne jest, by uwzględnić to, co będzie działo się z tkaniną na kolejnych etapach produkcji – czy będzie szyta, obrębiana, sklejana lub oczkowana.

Podłoże HEYblue marki Heytex nadaje się do zastosowań zewnętrznych z uwagi na swoją wytrzymałość.

Na rynku dostępnych jest wiele maszyn do druku na tekstyliach, dostosowanych do różnych typów podłoży. Druk odbywa się zazwyczaj albo metodą transferu sublimacyjnego, albo bezpośrednio na tkaninie. Również stosowane tusze różnią się w zależności od maszyny i typu materiału. Tkaniny syntetyczne, takie jak poliester, poliamid, trójoctany i materiały mieszane z co najmniej 60-proc. domieszką włókien sztucznych są łatwe zarówno w druku sublimacyjnym, jak i zadruku bezpośrednim. Niektórych podłoży, jak na przykład dywanów czy filcu, w ogóle nie da się zadrukować metodą bezpośrednią – można jedynie poddać je drukowi sublimacyjnemu. 

Przy transferze sublimacyjnym tusz zostaje najpierw nadrukowany na papierze przedrukowym. Następnie papier poddawany jest obróbce w maszynie transferowej w temperaturze od 190 do 200º C, dzięki czemu cząsteczki tuszu zostają uwolnione z powierzchni papieru przedrukowego i wiążą się z tkaniną. Z uwagi na wysoką temperaturę, w jakiej następuje sublimacja, metody tej nie można stosować w przypadku wrażliwych tkanin, jak na przykład jedwab.

Transfer sublimacyjny pozwala na wyprodukowanie trwałych, odpornych na uszkodzenia chemiczne i mechaniczne aplikacji, które cechuje nawet sześciomiesięczna trwałość w zastosowaniach zewnętrznych. Zaletą tej techniki druku jest możliwość uzyskania wyrazistych kolorów i ostrego tekstu. Problemy mogą sprawiać jedynie podłoża o ciemnym kolorze.

Metodą druku bezpośredniego produkowane są aplikacje na materiałach syntetycznych i tkaninach mieszanych, zadrukowywane za pomocą tuszy sublimacyjnych i dyspersyjnych. Technika ta jest popularna zwłaszcza wśród producentów flag, ponieważ daje możliwość nadrukowania obrazu, który będzie widoczny na obu stronach tkaniny. Aplikacje wydrukowane metodą bezpośrednią trzeba utwardzić za pomocą kalandra. Wstępne przygotowanie materiału nie jest konieczne, ale zalecane – dzięki temu można uzyskać dużo lepsze efekty w druku – zwłaszcza przy wykorzystaniu tuszy dyspersyjnych. Druk bezpośredni ma nad transferem sublimacyjnym tę przewagę, że pozwala zaoszczędzić tusz, a w efekcie daje bardziej nasycone kolory nawet na ciemnych podłożach.

Tkaniny z włókien naturalnych zadrukowuje się zazwyczaj metodą bezpośrednią, przy użyciu odpowiednich tuszy wodnych, które najlepiej wiążą się z tekstyliami. W druku na bawełnie, wiskozie, lnie i jedwabiu najlepiej sprawdzają się tusze reakcyjne, z kolei do zadruku wełny stosowane są przede wszystkim tusze kwasowe. 

Zadruk bezpośredni na maszynach inkjetowych wymaga zastosowania dodatkowego powlekania, aby uzyskać lepszą reprodukcję barw i większą trwałość wydruku. Po zadrukowaniu tkaniny tusz utwardza się za pomocą gorącej pary wodnej, dzięki czemu cząsteczki tuszu wiążą się trwale z włóknami podłoża. Jeśli do zadruku stosuje się tusze kwasowe, tkanina musi trafić dodatkowo do zimnej kąpieli alkalicznej.

Uniwersalne zastosowanie

Tkaniny do użytku domowego można zadrukowywać wedle upodobań konsumentów. Paleta wzorów jest niemal nieograniczona.

Wodne tusze pigmentowe nowej generacji są uniwersalne – nadają się do bezpośredniego zadruku wielu rodzajów tkanin, od bawełny, poprzez materiały mieszane, aż po podłoża syntetyczne. Producenci tuszy oferują coraz większą paletę możliwości – korzystanie z dwunastu różnych kolorów nie jest już niczym niezwykłym. W większości maszyn można drukować nie tylko barwami CMYK, lecz także kolorami dodatkowymi, jak light magenta czy light cyan. Często stosowanym kolorem jest również biel, która służy jako poddruk w przypadku ciemnych tkanin.

W obliczu takiej różnorodności zastosowań oraz bogatej oferty tkanin do zadruku, nie dziwi fakt, że branża już od wielu lat pracuje nad stworzeniem możliwie jak najbardziej uniwersalnego tuszu wodnego. Tusze pigmentowe do druku na tekstyliach to przyszłościowy produkt, dlatego stale trwają badania nad opracowaniem receptury pozwalającej na zwiększenie skali ich zastosowania. Ponieważ tusze pigmentowe nie wsiąkają w materiał, ale tworzą na jego powierzchni jednolitą warstwę, problemem pozostaje kwestia faktury zadrukowanego podłoża.

Dużym zainteresowaniem branży cieszą się innowacyjne tusze sublimacyjne na bazie wody Sawgrass M, którymi można zadrukowywać każdy rodzaj tekstyliów, a także inne podłoża, jak: PET, skórę, papier, winyl, płótno czy papier syntetyczny. Ponadto tusze te są postrzegane jako bardzo trwałe i dlatego stosuje się je przede wszystkim w druku aplikacji zewnętrznych.

Najnowsze systemy drukujące

Rosnącą popularność druku na tekstyliach potwierdza również szereg nowych maszyn drukujących przeznaczonych specjalnie dla tego rynku. W ramach tegorocznych targów Fespa swoje rozwiązania do zadruku tkanin przedstawiły takie firmy, jak: Agfa Graphics, AzonGermany, Durst, EFI, Mimaki, Multiplot, Mutoh czy Stork.

Dla firmy Durst rynek druku na tekstyliach stanowi jeszcze nieznany teren – stosunkowo niedawno producent wprowadził swoją pierwszą maszynę do zadruku tkanin, model Kappa 180. Urządzenie, które posiada wbudowany system myjący i suszący, zadrukowuje różne rodzaje podłoży z prędkością do 320 m2/godz., wykorzystując tusze reakcyjne, kwasowe i dyspersyjne. Tę samą klasę prędkości reprezentuje najszybszy na rynku ploter tekstylny Spehene firmy Stork, który drukuje do 550 m2/godz. Urządzenie posiada wbudowany moduł suszący; drukuje tyszami reakcyjnymi Nebula marki Stork. W portfolio firmy Multiplot znajduje się maszyna Teleios Grande 3.2M, który drukuje do 120 m2/godz. techniką bezpośrednią. Ploter korzysta z tuszy pigmentowych i dyspersyjnych, wykonując bezpośredni zadruk na tkaninach. Moduł utwardzający znajduje się na zewnątrz maszyny, jest z nią jednak zintegrowany. Nieco mniej wydajny jest ploter proponowany przez firmę AzonGermany – IQ G4 – który drukuje w technologii sublimacyjnej z maksymalną prędkością 91 m2/godz. Zaletą urządzenia jest wbudowany kalander. Do realizacji mniejszych zleceń wystarczy ploter Viper TX Professional 65”/90” marki Mutoh, który drukuje 32 m2/godz. Urządzenie posiada wbudowany moduł myjący oraz system suszenia wydruków. Korzysta z tuszy dyspersyjnych. Interesująco przedstawia się także propozycja Mimak. Maszyna drukuje tuszami wodnymi, solwentowymi i sublimacyjnymi. Produkuje aplikacje o szerokości do 2,6 m, pracując z maksymalną prędkością 30 m2/godz.